1. Cách đọc:
Ro-đai, là phiên âm tiếng Việt từ chữ gốc tiếng Pháp là rodage: có nghĩa là sự chạy rà hay thời kỳ chạy rà (xe mới, máy móc mới)
2. Khái niệm:
Qua nghĩa của từ thì bạn cũng đã hiểu đc sơ chạy rođai là như thế nào rồi! Chạy rođai là quá trình chạy rà máy xe ban đầu lúc mới mua về, thường là trong khoảng 1000 - 1500 km đầu.
3. Vì sao các hãng đều khuyến cáo khách hàng phải chạy rođai đúng cách khi mới mua xe về?
Phần quan trọng nhất của 1 chiếc xe máy chính là động cơ xe (máy xe). Máy xe, là tập hợp những chi tiết bằng kim loại được gia công, phay, tiện kỹ thuật và lắp ráp lại với nhau thành 1 khối hoàn chỉnh. Sau đó, hãng sản xuất sẽ cho vận hành thử trong điều kiện tiêu chuẩn để kiểm tra xem máy có hoạt động tốt không. Giai đoạn kiểm tra này (nếu có) cũng chỉ diễn ra trong thời gian ngắn chứ không phải là dài hạn. Cũng có khi máy không cần trải qua giai đoạn vận hành thử này, tùy vào nhà SX. Sau đó là khâu phân phối và bán xe đến tay người tiêu dùng.
Việc máy xe có vận hành thử trong điều kiện tiêu chuẩn hay không, cũng đều rất khác khi so với việc máy xe vận hành trong điều kiện sử dụng thực tế. Trong thực tế, máy xe hoạt động phải chịu rất nhiều tác động từ điều kiện môi trường bên ngoài.
Đó là tập hợp các yếu tố như:
- Thời tiết, khí hậu tại vùng hoạt động: vùng lạnh, vùng nóng, độ ẩm cao, khô hanh, nhiều cát đất, gió bụi, mưa bão, những nơi gần biển thì còn chịu tác động của độ mặn, độ ăn mòn đến kim loại (có thể không đáng kể) v.v....
Địa hình sử dụng:dốc nhiều hay bằng phẳng, vùng đồi núi, đất đỏ, hay đồng bằng, hay vùng thấp, trũng như các miền biển, sình lầy, ổ voi, ổ gà, v.v....
- Khoảng cách vận hành: xe thường xuyên phải chạy nhanh trên đường trường xa, hay chạy chậm trong nội thị, thành phố, hay kết hợp cả 2 trường hợp trên (đối với dân văn phòng thích đi "phượt") v.v....
- Sức chịu tải thường xuyên: tải nặng, hay nhẹ, mua xe dùng để thồ hàng, chạy xe ôm? v.v....
- Thói quen người điều khiển:phụ thuộc theo độ tuổi (già, trẻ, lớn, bé), giới tính (nam / nữ cách chạy cũng khác nhau), tính cách cá nhân (điềm tĩnh, nóng nảy v.v...), rành hay không rành về xe, tùy từng người sẽ có cách chạy khác nhau.
2 câu hỏi đặt ra là:
" - Vậy thì tại sao 10 xe từ trong hãng ra như nhau, nhưng sau một thời gian sử dụng thì mỗi xe lại có 1 giá trị khác nhau, máy xe xuống cấp khác nhau?" - Câu trả lời chính là 1 phần lớn phụ thuộc vào quá trình chạy rođai ban đầu của xe.
" - Tại sao một chiếc xe hoạt động trong điều kiện khắc nghiệt và lâu dài, đôi khi lại có giá trị và bền bỉ hơn các xe khác hoạt động trong điều kiện tốt hơn?" - Câu trả lời đơn giản là do quá trình rođai kỹ và sử dụng, bảo dưỡng xe kỹ.
4. Vậy thì chạy rođai có ý nghĩa như thế nào?
Đó là việc giúp cho máy xe quen với việc hoạt động trong các điều kiện môi trường thường xuyên sử dụng khác nhau. Máy móc "quen" nề nếp hoạt động??? Nghe có vẻ lạ tai, nhưng lại là chuyện có thật. "Quen" ở đây có nghĩa là việc các chi tiết kim loại được giãn nở đồng đều, ở một mức độ nhất định, và được mài mòn, độ khớp của các chi tiết với nhau. Và điều này là hoàn toàn khác nhau đối với từng điều kiện sử dụng khác nhau.
VD:2 người, một người nhà ở xa trung tâm thành phố, phải đi làm trong thành phố hàng ngày, đường đi đầy khói bụi, đất cát (do xe tải nhiều) và trời thì luôn nắng nóng khô hanh. Còn người kia thì ở ngay trung tâm thành phố, nhà gần chỗ làm, khí hậu luôn mát mẻ, ít bụi bặm. Cả 2 cùng mua 1 loại xe để đi làm. Vậy thì chắc chắn điều kiện vận hành xe của người thứ 1 sẽ phải khắc nghiệt hơn và cường độ nhiều hơn là xe của người thứ 2. Do đó, độ giãn nở của kim loại, độ mài mòn, ăn khớp, độ rơ của các chi tiết bên trong máy của 2 xe cũng hoàn toàn khác nhau.
5. Tôi thường hay nghe nhiều người nói xe về sau bị xuống cấp trầm trọng, hao xăng, máy kêu rào rào do lúc rođai ban đầu không kỹ, vì sao vậy?
Như mọi người đều biết, máy xe bao gồm hàng ngàn chi tiết, cấu kiện lớn nhỏ khác nhau tạo thành. Khi máy vận hành, tạo nên sự ma sát giữa các chi tiết với nhau. Tuy là có nhớt bôi trơn, nhưng không có nghĩa là hết ma sát. Khi người sử dụng chạy rođai không kỹ, không đúng kỹ thuật theo như hướng dẫn sử dụng của nhà SX, thì các chi tiết sẽ hoạt động lệch quỹ đạo chuẩn, tạo nên độ ma sát lớn, gây mài mòn lớn, từ đó tạo ra khoảng hở giữa các chi tiết lớn, hay còn gọi là độ rơ lớn. Và từ đó tạo ra các tiếng động rào rào trong máy, chính là do các khoảng rơ này tạo ra (thường thấy nhất là rơ cam, cò, supap v.v....). Hao xăng là do rơ và khuyết bộ dàn hơi (xylanh, pittong, bạc, supap v.v...).
Cũng giống như nhông sên dĩa, khi mới mua về và ráp vào xe, thì chạy rất êm và không có tiếng kêu, là do có mỡ bò bôi trơn, và chưa có cát đất bám vào. Trong quá trình sử dụng, sên ma sát với nhông và dĩa gây mài mòn cả 3 bộ phận này, nước mưa, nước bẩn từ bên ngoài bắn vào + lúc rửa xe làm cho sên mất tính bôi trơn, bị gỉ sét, đất cát bụi bặm bám vào lâu ngày sẽ gây cứng các mắc sên. Sên đập vào nhông, dĩa gây tiếng kêu lớn. Do đó nếu không được bảo dưỡng kỹ thì thời gian nhông sên dĩa hư và phải thay mới là rất nhanh. Máy xe cũng vậy, nếu không được ro-đai kỹ sẽ phải sớm hư mòn và thay thế. Sửa chữa ở giai đoạn hậu sử dụng cũng chỉ là giải pháp tạm thời chứ không thể khôi phục lại tình trạng hoàn hảo như ban đầu nữa. Bởi vì không có chi tiết kim loại nào mòn khuyết rồi sau khi sửa chữa lại tự lành lặn như ban đầu được?!
Nhiệt độ cũng là 1 kẻ thù của động cơ, các chi tiết máy bên trong không phải chỉ được chế tạo từ 1 loại kim loại duy nhất, mà là nhiều loại kim loại, hợp kim khác nhau. Do đó chúng sẽ có độ giãn nở khác nhau. Việc giãn nở là do nhiệt độ cao, do động cơ hoạt động trong môi trường kín, cường độ cao, ma sát lớn. Và tỷ lệ giãn nở như thế nào là hợp lý cũng đã được các nhà SX xe cân nhắc kỹ lưỡng. Việc ro-đai và bảo dưỡng không kỹ sẽ ảnh hưởng lớn, làm thay đổi tỷ lệ chuẩn này, và gây hại cho xe của bạn về sau này.
6. Tôi nên chạy ro-đai như thế nào là đúng cách?
- Nhà SX không thể bắt buộc khách hàng sử dụng theo đúng ý muốn của mình, do đó họ chỉ đưa ra hướng dẫn sử dụng và ở mức KHUYẾN CÁO sử dụng chứ không phải là bắt buộc sử dụng. Điều đó tốt cho xe bạn và túi tiền của bạn, và một phần cũng vì 1 chiếc xe sử dụng tốt và bền bỉ thì sẽ khẳng định được tên tuổi của họ. Ai mà muốn xe mình sản xuất ra kém bền bỉ và mau hư mòn? Do đó tốt hơn hết là bạn nên nghe theo họ.
- Không có chiều hướng nào là tuyệt đối. Do đó đừng nói là chạy ro-đai tà tà, chậm chậm liên tục, hoặc chạy như vũ bão, ép ga, thốc ga liên tục (hay gọi là ro-đai bạo lực???) là tốt cho xe. Sự bền bỉ và năng động trong vận hành của máy xe là sự kết hợp nhuần nhuyễn của cả 2 yếu tố này.
7. Tôi bảo dưỡng xe trong quá trình ro-đai như thế nào là đúng cách?
- Điều đầu tiên bạn cần ghi nhớ là thay nhớt làm mát định kỳ đúng hạn, điều này có ý nghĩa rất lớn đến việc quyết định độ giãn nở và mài mòn của các cấu kiện kim loại bên trong máy.
- Cũng không nên cẩn thận quá mức đến nỗi 100km thay 1 lần, và 10 lần liên tục trong khoảng 1000km. Điều này sẽ làm cho bạn bị ung thư sớm, đó là "ung thư túi". Nó có hiệu quả nhưng KHÔNG HƠN so với bảo dưỡng theo khuyến cáo, và thật sự cũng không cần thiết.
- Rửa xe kỹ lưỡng để tránh cát đất bám vào gây nóng máy xe.
- Chạy xe điềm đạm, tu chỉnh bản thân, cũng là 1 cách bảo dưỡng tốt.
Bên cạnh đó là những điều cần tránh khi rô-đai xe:
1.Không nên nổ máy tại chỗ trong vài giờ:
-Nhiều người có thói quen chạy rốt đa bằng cách dựng xe tại chỗ và để động cơ chạy không tải trong vài giờ, tuy nhiên đó lại không phải là cách tối ưu. Vì khi nổ máy tại chỗ (đặc biệt với những loại xe làm mát bằng không khí) thì trong điều kiện này khả năng cung cấp gió cho làm mát động cơ rất kém (kể cả trường hợp dùng nước để xối vào động cơ hay dùng quạt gió để thổi).
Ngoài ra, trong khi nổ máy tại chỗ, chỉ có động cơ làm việc còn phần truyền lực lại không. Trong khi đó, phần này cũng cần chạy rà. Vì vậy, việc nổ máy tại chỗ trong vài giờ để chạy rốt đa là không cần thiết.
2. Không nên sử dụng xe chạy hết ga:
-Khi khởi động, bạn không nên vặn tay ga đi ngay mà cần để khoảng vài phút để cho máy nóng, tăng áp lực dầu để bôi trơn đầy đủ các chi tiết của động cơ. Trên thực tế, bề mặt các thiết bị trên xe không hoàn toàn nhẵn mà có nhiều lỗ nhỏ và gờ. Khi xe vận hành, dầu nhớt tạo ra một lớp mỏng giữa chúng để giảm ma sát. Vì thế khi chạy hết ga, dầu sẽ không đủ đáp ứng và các gờ trên bề mặt thiết bị sẽ xuyên qua màng dầu tác động lên các bộ phận khác, gây nên các vết lõm và vênh trong các bộ phận của hệ truyền động làm giảm tuổi thọ của xe.
3.Không nên chở quá 60% tải trọng của xe:
-Không nên chở nặng, chở quá tải vì như thế sẽ ảnh hưởng không tốt tới hệ truyền động. Việc tránh chở nặng ở vài trăm km là hết sức cần thiết.
4. Không nên chạy thường xuyên trên một đoạn đường dài ở một chế độ tốc độ:
-Nếu chỉ chạy với một chế độ, sẽ làm cho hộp số hoạt động không đồng bộ. Điều này nhắc nhở bạn khi chạy rốt đa cũng nên thay đổi tốc độ một cách từ từ và đều đặn.
5. Không nên chạy xe chậm ở số cao:Chạy xe chậm với số cao khiến động cơ xe làm việc nặng nhọc hơn. Đối với các xe đời cũ, trên đồng hồ công tơ mét còn có hướng dẫn phân chia nên chạy ở tốc độ nào với số nào. Do đó, các bạn có thể điều chỉnh số phù hợp với tốc độ của xe.
6. Không nên chạy xe trên các địa hình phức tạp, uốn lượn và nhiều ổ gà:
Khi chạy trên địa hình phức tạp, hộp số và hệ thống truyền động chịu áp lực tải cao hơn, trong khi đó máy móc mới còn nhiều vụn kim loại, dễ gây mài mòn.
7. Không tăng tốc một cách đột ngột-Bạn nên tránh rồ ga thốc động cơ đồng thời tránh phanh gấp trong 300 km đầu tiên bởi việc tăng tốc đột ngột hay phanh gấp sẽ tạo ra lực ma sát lớn khiến độ mòn tăng lên, tạo khe hở và các cơ cấu không còn ăn khớp với nhau.
